घन लवला रे!

आठ तारखेपासून दोन-तीन दिवस हवा इतकी सुरेख झाली होती!
फेब्रुवारीच्या मध्यावर उन्हाळ्यानं थोडी धार लावायला घेतली होती आपल्या आयुधांना. (दारव्हेकरांच्या 'तेजोनिधी लोहगोल' गाण्यात सूर्यकिरणांना ते 'अनलशर' म्हणतात. अनलाचे शर..अग्नीचे बाण! ) सकाळी गपचूप आपले फुला-पानांवर शहाण्या मुलासारखे बसून राहणारे, वेलींच्या जाळ्यांतून कवडसे पाडणारे सूर्यकिरण दुपारी अतिशय व्रात्य बनून डोक्याला ताप द्यायला लागले होते. Sunscreen lotions, उन्हाळी टोप्या आणि (पुण्यातून इथे आयात झालेले?) अतिरेकी-रुमाल या साऱ्यांचा खप अचानक वाढला होता. मी आपली 'छत्रीछप्पर झिंदाबाद!' म्हणून दुमडून एवढुश्शी होणारी छत्री बरोबर बाळगायला सुरुवात केली होती. [प्रयोगशाळेत ती छत्री चुकून wash-basinशेजारी ठेवून दिल्यामुळे तिच्यावर कुठल्यातरी 'संपृक्त आम्ला'चे थेंब उडवून, चार-पाच भोकं पाडून पावसाळ्याच्या दृष्टीने तिला निकामी करण्याचा बावळटपणाही करून झाला होता.] तशात दुसरी सत्रमध्य परीक्षा तोंडावर आलेली. - आमच्याकडे काही काही शब्दांचे अर्थ जऽरा रूळ सोडून इकडे-तिकडे जातात बरं का. आता सव्वाचार महिन्यांच्या एका सत्रात first mid-semester परीक्षा एका महिन्याने आणि second mid-semester अडीच महिन्यांनी का घ्यावी बरं? मिडसेमिस्टर वगैरे काही नाही - नुसती कडमडसेमिस्टर एक्झाम असते. तर अशा तोंडावर आलेल्या परीक्षेचा डोळ्यांवर आलेल्या झोपेला दूर सारत अभ्यास करत असताना अचानक खोलीच्या खिडक्या वाजू लागल्या..आणि अहो तो चिरस्मरणीय मृत्तिकागंध नाकी आला!

लगेच उड्या मारत आम्ही बाहेर.
पाहते तो 'नभ मेघांनी आक्रमिले'ले! फारशी वाट पहायला न लावता पाऊस पाठोपाठ 'टपक'ला. थालिपिठावर खोबरं शिवरावं तशी नाजूक भुरभूर सुरू झाली. आतल्या lawn वरच्या सरंजामी गवताला sprinkler मधून रोज तुषारसिंचन घडायचं. पण बाहेरच्या बाजूचं 'जनता' गवत मात्र तान्हेलं होतं बिचारं इतके दिवस. शिवाय ती उंच उंच झाडं. त्यांना कुठली ती रोजच्या showerbath ची कौतुकं? पु.लं.च्या 'ती फुलराणी'तली मंजुळा म्हणते तसं "कवा कवा मुन्शिपाल्टीचा पाईप फोडत्यात तेवा होती की आंघोळ."


त्या दिवशी पावसानं त्या सगळ्या झाडांना अगदी तृप्त केलं असणार. कोवळ्या तांबूस-हिरव्या पानांवरची त्याची ती झुरमुर पहायला भारी मजा येत होती. आला तसा पट्कन निघूनही गेला तो, पण सगळीकडे आपल्या पाउलखुणा सोडून गेला. आणि वर एक मंद वाऱ्याचा, पोपटी रंगाचा सुंदर दिवस बहाल करून गेला. Hostelच्या बाहेर माळीदादांनी फुलझाडांवर केलेली करामत आवर्जून डोळे भरून पहावीशी वाटावी, कॅमेऱ्यातून टिपून जवळ ठेवावीशी वाटावी, परीक्षेला जाताना गाणी गुणगुणत जावं..(आणि म्हणूनच येतानाही गाणी गुणगुणावीशी वाटण्याइतकी ती परीक्षा सोपी जावी) असा साजिरा दिवस! तरी बरं, ते काळे ढग होते म्हणून - नाहीतर त्या नितांतसुंदर दिवसाला आणि हवेला उगीच दृष्ट लागली असती माझी.

या दिवसाला सलाम म्हणून बा. भ. बोरकरांची ही कविता:

घन लवला रे घन लवला रे
क्षणभर श्रावण स्रवला रे!
जरतारांचा फुलून मांडव
अनल जिवींचा निवला रे!

चारा हिरवा हिरवा रे
वर उदकाचा शिरवा रे
मनातले सल रुजून त्याचा
आता झाला मरवा रे!

हरखुन जल हे निवळे रे
गगन उन्हाने उजळे रे
अहा! शहारुन पुनश्च मीही
पवन-पिसोळे पिवळे रे!

पापणी लवते, तसा बोरकरांच्या कवितेतला हा ढग अलगद खाली झुकलाय. पिकल्या आंब्यातून रस गळतो, तसा त्या ढगातून आपसूक पाऊस स्रवलाय. क्षणभरासाठी का होईना, पण श्रावण बरसून गेलाय! त्या धारा म्हणजे चांदीच्या जरींनी सजलेला मांडवच जणू. स्वप्नांचा , उत्साही मांडव. जिवाची आग त्याने शमवलीय. हिरव्या गवतावर पाण्याचा हलका शिडकावा झालाय. मनातले बारीकसारीक सल, अढ्या, दु:खं कुठे नाहीसेच झालेत. पावसामुळे जिरून, रुजून गेलेत वाटतं - आणि सुगंधी मरव्याचं पान बनून बाहेर आलेत! ही करामत करून पाऊस निघून गेल्यावर आकाश पुन्हा उन्हानं उजळून निघालंय.. कवीचं मन त्याच क्षणी शहारून उठलंय आणि पिवळ्या फुलपाखरासारखं वाऱ्यावर तरंगत सुटलंय!