मनाच्या मैत्रिणीचं गाणं!

मोनोमिता रॉय म्हणजे आय. आय. टी. मधल्या पहिल्या वर्षातली माझी सहनिवासिनी. (room-partner ला जरा अजून 'रुचकर' प्रतिशब्द सुचवा रे कुणी!) ragging च्या वेळेला तिला हटकून तिच्या नावाचा अर्थ विचारला जायचा. सुरुवातीला तिनं मोठ्या तोऱ्यात 'मोनोमिता मतलब मन का मीत' असं सांगितलं. त्यानंतर मग अस्मादिकांना 'मीत ना मिला रे मन का ..' हे गाणं म्हणायला (हो हो, हावभावांसकट!) आणि तिला 'तुमने पुकारा और हम चले आये..' हे उत्तर द्यायला लावणं ही seniors नामक कैदाशिणींची मोठीच करमणूक होऊन बसली.
तर ते असो. पण या बंगाली लोकांची नावं अगदी सुंदर असतात हं.. चंद्राणी, संघमित्रा, पियाली, अरुणिमा, संचारी, स्वस्ति - अगदी तक्षशिला विद्यापीठाच्या हजेरीपटातून उचलून आणावी तशी वाटतात. ( उच्चारताना त्या नावांचा बट्ट्याबोळ कसा करावा तेही त्यांना पक्कं ठाऊक आहे. चोंद्रानी, शोंघोमित्रा, ओरुनिमा - छे! अर्थात मूळ शब्द संस्कृत आहे हे विसरलं, तर गोड वाटतात ऐकताना ती पण. आमच्या एका 'सात्यकी' नावाच्या प्राध्यापकांच्या पत्नीनं त्यांना 'शॉत्तोऽकीऽऽ' अशी इतकी गोऽड हाक मारली होती, काय सांगू! )

साडेतीन-चार वर्षांत मोनोमिता तिच्या नावासारखीच मनाची..जिवाभावाची मैत्रीण होऊन गेली. पहिल्या वर्षी एका खोलीत दोन मुली असायचो. दुसऱ्या वर्षी स्वतंत्र खोल्यांमध्ये जाताना मग आम्ही एका wing मधल्या सहा जणींनी सहा जवळ-जवळच्या खोल्या निवडल्या. मोनो माझी सखी-शेजारिणी झाली. तिचा आवाज जात्याच गोड - आणि स्वभावही तसाच सुरेल. सुरुवातीला तिच्या 'रागां'ची नीटशी माहिती नव्हती तेव्हा एखाद्या तार स्वरामुळे खट्टू व्हायचे मी. कधी अनवट धून यायची तेव्हा बावचळायचे, 'ही असं का करते?' म्हणत. तिलाही तसंच वाटत असणार माझ्याबद्दल. पण मग सवयीने तारा नीट ओळखता येऊ लागल्या आणि सूर कायमस्वरूपी जुळले! तिची आई लखनौच्या एका शाळेत संगीतशिक्षिका आहे. त्यामुळे गाण्याबद्दलची आवड आणि कितीतरी सुरेल गाण्यांचं बाळकडूच मिळालेलं तिला. साईबाबांवर मोनोची खूप श्रद्धा. दर गुरुवारी सकाळी आंघोळ केल्यावर त्यांची आरती करणार साग्रसंगीत. एकदा सकाळी कुठल्याश्या कारणावरून माझी मन:स्थिती बिघडली होती. उगाचच सगळ्या जगाचा राग राग येण्याची आणि स्वत:च्या मनाचा भरपूर कोडवैताग करून घेण्याची वेळ असते ना कधीकधी, तशी. त्यात हिने घंटा-बिंटा वाजवायला सुरू केल्यावर माझा पारा चढलाच. जरा म्हणून शांतता कुणी मिळू देईल तर शपथ, असं पुटपुटायला सुरुवात करणार तोवर तिने कोणतं तरी नवं स्तोत्र म्हणायला सुरुवात केली. इतकी सुंदर चाल होती त्याची! आणि ती ते म्हणतही तितक्याच उत्कटतेनं होती. सगळ्या जगातला कारुण्यभाव, प्रेमभाव जणू तिच्या आवाजात एकवटला होता. 'शरणागती' या शब्दाचा खरं तर तिटकारा आहे मला. पण ही भक्तीतली शरणागती काळजाचा ठाव घेऊन गेली. स्वत:ला अप्राप्य असल्यामुळे असेल कदाचित!