प्रतिक्रिया

काही नवीन वाचलं, पाहिलं, ऐकलं की आपल्याही नकळत मनात त्यावर प्रतिक्रिया उमटत असते. ही प्रतिक्रिया कधी सुमेधा म्हणते तशी 'आहा!' असते, कधी 'महाऽऽन' तर कधी 'छ्या! जमं ना', 'उगाच काहीही!' किंवा 'बळंच बरं का.." अशीही.
काही गोष्टी मात्र मनाला अशा स्पर्शून जातात, की प्रतिक्रिया म्हणून आपणही नवीन काहीतरी लिहून जातो. अर्थात या स्पर्शण्याची तीव्रता त्या कलाकृतीच्या गुणवत्तेबरोबरच आपल्या त्या वेळच्या मन:स्थितीवर बहुतांशी अवलंबून असते, हेही खरंच.
अरुंधती रॉय चं 'God of Small Things' वाचत असताना असं अस्वस्थ करून गेलं खरं. तसं पाहिलं तर वसाहत्योत्तर काळातल्या (Postcolonial Era) भारताबद्दल लिहिणाऱ्या लेखकांबद्दल मी जरा पूर्वग्रहदूषित होते आधी.. सलमान रश्दी, झुम्पा लाहिरी, अरुंधती रॉय प्रभृति "वाट्टेल ते लिहितात. विधिनिषेध नाही." हा त्यामानाने मवाळ आरोप. पण 'भारतातील दारिद्य्र, ओंगळपणा, गलिच्छ्पणा यांचे भांडवल करून जगाच्या बाजारात आपली पुस्तकं खपवणारे' अशी उघड उघड टीका होत असताना 'यांची संगत नको रे बाप्पा' असं वाटणं साहजिक होतं.
पण मग मागच्या उन्हाळ्यात हे पुस्तक हातात आलं आणि उत्सुकतेने पूर्वग्रहावर मात केली.पुस्तक आवडलं की नाही हा वेगळा मुद्दा; पण मला अरुंधतीची लेखनशैली खरंच आवडली. विशेषत: चपखल उपमा देण्याचं तिचं कसब. उदाहरणार्थ, मनाविरुद्ध लग्न होत असलेल्या एका मुलीचं वर्णन ती करतेय. लग्नाच्या दिवशी मुलीला छान लाल साडी, अंगभर दागिने वगैरे घालून सजवलंय. पण काय उपयोग त्या साजशृंगाराचा? अरुंधती म्हणते, "It was like polishing firewood. " चितेसाठीचं लाकूड रंधा मारून गुळगुळीत करावं, त्यातला तो प्रकार होता.
:)


एकूणात, पूर्वग्रह बाळगणं फारसं लाभदायक नसतं!